Sadir Japarov. kaktus.media sayti fotosurati
Qirg‘iziston prezidenti Sadir Japarov respublika aholisiga murojaat qilib, uchta dolzarb masala — elektr energiyasi, tashqi va ichki qarzlar hamda yangi haydovchilik guvohnomasini olish tizimi bo‘yicha vaziyatni tushuntirdi. Davlat rahbari o‘z fikrlarini Facebookda e’lon qildi (RFda ekstremistik deb tan olingan va taqiqlangan Meta korporatsiyasiga tegishli tarmoq).
Davlat rahbari «Qirg‘iziston Milliy elektr tarmog‘i»ning foydalanuvchilarga «cheksiz tarif»ni faol ravishda, ya’ni yuqori narxda resurslardan deyarli cheksiz foydalanishga oid taklifiga izoh berdi,
Japarov elektr energiyasi tanqisligini hisobga olgan holda, bu tashabbus o‘z dolzarbligini yo‘qotganini ta’kidladi. Prezident ta’kidlashicha, u energetika vaziridan noroziligini bildirib, undan «cheksiz tarif»ga obuna bo‘lishni to‘xtatishni va fuqarolar uchun elektr energiyasidan teng foydalanishni ta’minlashni so‘radi. Yana bir qancha amaldorlar tanbeh oldilar va «Milliy elektr tarmog‘i»ning savdo bo‘limi boshlig‘i ishdan bo‘shatildi.
Davlat rahbarining so‘zlariga ko‘ra, 2020 yilgacha energetika sektorining qarzi 137 milliard som (1,6 milliard dollar) ni tashkil etgan. Tizim qulash arafasida bo‘lgan, bunday vaziyat uni qimmatbaho resurslarni import qilishga va ularni aholiga arzonroq narxlarda sotishga majbur qilgan.
Biroq, islohotlar va korrupsiyaga barham berish tufayli qarz 25 milliard somgacha (286 million dollar) kamaytirilgan. Japarov mamlakat kelasi yilning o‘zida qarzsiz bo‘lishini va energetika tizimi 2027 yilga kelib birinchi marta foyda ko‘ra boshlashini kutmoqda.
Shu bilan birga, u Qirg‘iziston fuqarolarini importni kamaytirish uchun elektr energiyasini tejashga chaqirdi. Prezident davlat idoralariga kechqurun chiroqlar va barcha elektr jihozlarini o‘chirish buyurilganini eslatdi.
Mamlakat qarzi haqida gapirarkan, Japarov so‘nggi 30 yil ichida katta miqdorda qarz to‘planib qolganini, ammo to‘lovlar asta-sekin amalga oshirilayotganini ta’kidladi. Shunday qilib, 2020 yildan 2025 yilgacha respublika davlat qarzini to‘lash uchun 258 milliard somdan (3,3 milliard dollar) ortiq mablag‘ ajratgan, shundan 170,5 milliard som (1,9 milliard dollar) tashqi qarz va taxminan 115 milliard som (1,4 milliard dollar) ichki qarzni to‘lashga yo‘naltirilgan.
Prezidentning so‘zlariga ko‘ra, bu masala 2035 yilga kelib to‘liq hal qilinadi va hech qanday jiddiy qiyinchiliklarsiz. Bu yuqori iqtisodiy o‘sish sur’atlari va keng ko‘lamli investitsiya loyihalarini amalga oshirish tufayli amalga oshiriladi. Masalan, Kambar-Ota GESini qurish uchun 1,5 milliard dollar investitsiya talab etiladi. Bu mablag‘lar 50 yilga jalb qilinmoqda. Biroq, 7-8 yildan so‘ng, loyiha daromad keltiradi va kreditlarni 15 yil ichida qaytarish imkonini beradi. Prezidentning qo‘shimcha qilishicha, Xitoy-Qirg‘iziston-O‘zbekiston temir yo‘li ham shunga o‘xshash loyihadir.
Haydovchilik guvohnomalarini berish masalasida respublika rahbari guvohnomalarning 90 foizi sotib olinganini aytdi. Ko‘pgina haydovchilar yo‘l harakati qoidalarini bilishmaydi, shuningdek, ular avtomobilning dvigateli, starteri yoki boshqa qismlari haqida hech qanday tushunchaga ega emaslar. Bundan tashqari, 2014 yildan 2020 yilgacha baxtsiz hodisalarda halok bo‘lganlar soni 6000 dan oshgan.
Bularning barchasi hukumatni tizimni o‘zgartirishga, xususiy haydovchilik maktablarini yo‘q qilishga va o‘quv muddatini uzaytirishga majbur qilgan.
«Nima uchun 14 oy? Chunki, birinchidan, 11 va 12-sinf o‘quvchilari sentyabr oyida o‘qishni boshlaydilar va ma’lumotni o‘zlashtirish ularning yoshiga bog‘liq — bu bir yil davom etadi. <…> Amaliy darslar bo‘lishi kutilmoqda: sirpanchiq yo‘llarda qanday haydash kerak, qorong‘ida nimalarga e’tibor berish kerak, mashina buzilgan taqdirda birinchi qadamlar va boshqalar», — deb tushuntirdi Japarov.
Prezident o‘z maqolasida fuqarolarni qo‘zg‘atayotgan va saylovlar paytida biror narsa bo‘lishiga umid qilayotgan «odamlar guruhlari» haqida ham yozgan. Biroq, davlat rahbari odamlarning hokimiyat to‘ntarishga majbur bo‘lishi uchun mamlakat rahbariyati birorta sabab bermasligini aytdi. Uning so‘zlariga ko‘ra, endi zaif davlat yo‘q. Bundan tashqari, xalq allaqachon kimni qo‘llab-quvvatlashni va kim hokimiyatda bo‘lishi kerakligini biladi, deya xulosa qildi Japarov.
